Inleiding
Op 9 juli jl. behandelde de gemeenteraad de Kadenota 2020. Uit de Kadernota bleek dat we voor een flinke uitdaging stonden om te komen tot een sluitende begroting 2020. Samen met de gemeenteraad hebben we na het zomerreces de mogelijkheden en onmogelijkheden doorgenomen. Er is een inloopavond georganiseerd en er zijn meerdere presentaties gehouden om de gemeenteraad  mee te nemen in de voortgang van de begroting. Dit proces heeft ertoe geleid dat we, samen met de voorgestelde zoekrichtingen en dekkingsmogelijkheden, een sluitende begroting 2020 aan de gemeenteraad aanbieden.

In deze paragraaf beschrijven we hoe we zijn gekomen van het gepresenteerde saldo bij de Kadernota tot de nu voorliggende begroting. Dit doen we aan de hand van het proces de afgelopen maanden. De financiële consequenties van nieuw beleid, de voorgestelde bezuinigingsmogelijkheden en de invloed van de incidentele baten en lasten op de begroting komen aan bod.

Meerjarig perspectief Kadernota 2020
Het meerjarig financieel perspectief bij de Kadernota was als volgt:

Meerjarig perspectief begroting 2020
Normaal gesproken dienen de financiële consequenties in Kadernota als basis voor het opstellen van de begroting 2020. Echter is de Kadernota voor kennisgeving aangenomen. Hiermee dient de vastgestelde meerjarenbegroting 2020-2023 als financiële basis. Na het zomerreces hebben we de exploitatiebudgetten bijgesteld. Ook hebben we het nieuw beleid uit de Kadernota 2020 opnieuw tegen het licht gehouden. Dit heeft geleid tot het volgende saldo:

De gemeenteraad neemt over de voorstellen nieuw beleid pas een besluit bij het behandelen van de begroting. Om deze reden corrigeren we de financiële gevolgen van nieuw beleid. Verder is eind september de septembercirculaire verschenen. De uitkomst heeft met name vanaf 2021 grote positieve gevolgen. Tot slot vond er in de afgelopen maanden een onderzoek plaats naar de ontwikkeling van de kosten in de jeugdzorg. Hieruit blijkt dat het tekort uit de jaarrekening 2018 van € 1,5 miljoen voor ongeveer de helft structureel is in plaats van het volledige bedrag. De begroting is op beide onderdelen aangepast. Rekening houdend met deze ontwikkelingen is het saldo van de begroting 2020:

De begroting 2020 is daarmee niet in evenwicht. Oftewel onvoldoende baten om de lasten te kunnen dekken. Ook wanneer we alle incidentele budgetten corrigeren uit de begroting dan is de begroting 2020 nog niet structureel in evenwicht. Zo blijkt uit onderstaande tabel:

Voor een nadere toelichting op de incidentele baten en lasten verwijzen we naar het overzicht Incidentele baten en lasten in het hoofdstuk Financiële begroting.

Samengevat is begroting 2020 afgenomen ten opzichte van de vorige begroting met:

Deze correctie in de begroting wordt nader verklaard in de financiële analyse. Hier leest u meer over de budgetaanpassingen die we verwerkten tijdens de begrotingsvoorbereiding.
Net zoals vorige jaar nemen we per taakveld in deze begroting een toelichting op waarin we de afwijkingen tussen de verschillende jaren verklaren. Hiervoor verwijzen we naar het desbetreffende taakveld.

Om tot een structureel sluitende begroting 2020 te komen stellen we de gemeenteraad voor om in te stemmen met de voorstellen nieuw beleid en voorgestelde zoekrichtingen en dekkingsmogelijkheden.

Voorstellen nieuw beleid
We stellen de gemeenteraad voor negen voorstellen nieuw beleid over te nemen. Het betreft zeven voorstellen structureel nieuw beleid. Eén voorstel is daarvan wettelijk verplicht. Verder betreft het twee voorstellen incidenteel nieuw beleid.

Voor een toelichting op de voorstellen verwijzen we naar het hoofdstuk nieuw beleid. Hieronder geven we het totaalbeeld weer uitgesplitst in structureel en incidenteel nieuw beleid. Ook geven we aan of een voorstel nieuw beleid gekoppeld is aan een strategische opgave, het coalitieakkoord, organisatieontwikkeling of dat het een overige ontwikkeling betreft.

* Voorstellen 1, 3 en 6 zijn door de gemeenteraad via een amendement  vastgesteld op 12 november 2019.

Voorstellen bezuinigingsmogelijkheden
Voor het opstellen van deze begroting hebben we samen met de gemeenteraad zoekrichtingen en dekkingsmogelijkheden verkend en gedeeld. We stellen de gemeenteraad voor de volgende zoekrichtingen te verwerken in de begroting.

Een toelichting op de voorstellen is opgenomen in de bijlage van de begroting. Zoekrichting 11 en 13 bestaan uit meerdere begrotingsposten. Om deze reden benoemen we ze specifiek in deze paragraaf:

Naast bovenstaande zoekrichtingen stellen we de gemeenteraad twee dekkingsmogelijkheden voor:

1. Gedeeltelijke vrijval voorziening Doejenburg II "on hold";
2. Reservering InterBestuurlijk Programma.

Gedeeltelijke vrijval voorziening Doejenburg II "on hold"
De afgelopen maanden vond een onderzoek plaats naar de ontwikkeling van de kosten in de jeugdzorg. Als gevolg van de uitkomst van dit onderzoek is in de begroting 2020 € 5,75 miljoen voor de jeugdzorg opgenomen. Vanaf 2021 nemen we structureel € 5 miljoen op. In 2020 is dus een  bedrag van € 750.000 opgenomen aan incidentele kosten. We stellen voor deze kosten eenmalig te dekken uit de voorziening Doejenburg II "on hold". In de voorziening is een bedrag gereserveerd van € 10,1 miljoen omdat er regionale afspraken zijn dat we voorlopig een gedeelte van Doejenburg II (6 ha) niet meer mogen verkopen. Echter zijn er regionale nieuwe ontwikkelingen. Het Regionaal Programma Bedrijventerreinen wordt herzien en bevindt zich in de eindfase. Ook verloopt de verkoop van de 1e fase op Doejenburg II voorspoedig. We vinden daarom deze onttrekking gerechtvaardigd. Omdat bij de besluitvorming over de begroting 2020 het licht formeel nog niet op groen staat, stellen we tevens voor het risico (€ 750.000) af te dekken door een deel van de vrije reserve hiervoor tijdelijk te blokkeren (weerstandsvermogen).

Reservering InterBestuurlijk Programma.
In de begroting 2020 reserveren we meerjarig een bedrag voor de opgaven uit het InterBestuurlijk Programma. Vier voorstellen nieuw beleid kunnen we bekostigen uit deze reservering. Het resterende budget  stellen we voor in te zetten als algemeen dekkingsmiddel.

* De IBP middelen zijn niet als dekking gebruikt voor deze voorstellen nieuw beleid, maar zijn ingezet als algemeen dekkingsmiddel. Door de gemeenteraad via een amendement  vastgesteld op 12 november 2019.

Wanneer de gemeenteraad instemt met alle voorstellen nieuw beleid, de voorgestelde zoekrichtingen en dekkingsmogelijkheden ontstaat het volgende meerjarig perspectief:

De gemeenteraad besloot echter niet alle voorstellen nieuw beleid over te nemen. Het gaat hier met name om voorstellen nieuw beleid met structurele financiële gevolgen:

Besluitvorming van de gemeenteraad heeft invloed op het structureel saldo van de begroting.

Een reëel en structureel sluitende begroting 2020
Conform wetgeving (artikel 203 Gemeentewet) moet de begroting 2020 structureel en reëel in evenwicht zijn. Dit betekent: de structurele baten zijn hoger dan de structurele lasten en de geraamde budgetten zijn volledig, realistisch en haalbaar.

Wanneer we alle incidentele budgetten uit de begroting corrigeren dan is de begroting 2020 structureel en reëel in evenwicht.

Met bovenstaande uitkomst verwachten wij onder repressief toezicht te vallen. Repressief toezicht is de lichtste en normale vorm van toezicht en dat betekent dat wij de begroting direct uit kunnen voeren.
Uit bovenstaande tabel blijkt echter nog wel dat we de komende jaren voor een grote financiële uitdaging staan. Met name het tekort in het sociaal domein, de cao-ontwikkelingen en de stijgende bijdrage aan gemeenschappelijke regelingen zorgen ervoor dat we op dit moment alle zeilen bij moeten zetten om de begroting meerjarig sluitend te krijgen. De jaren 2022 en 2023 tonen namelijk structureel een negatief saldo.

Verdere relevante (financiële) ontwikkelingen

Ontwikkeling financiële positie
In de aangeboden Programmabegroting 2020 is geen ruimte voor nieuw beleid. Als gevolg van de dekkingsmogelijkheden die we voorstellen creëren we wel financiële ruimte om incidenteel nieuw beleid in de begroting te verwerken. In principe is er geen ruimte voor structureel nieuw beleid. Vanwege het wettelijk verplichte of noodzakelijke karakter stellen we u toch zeven voorstellen voor.

De voorgeschreven kengetallen in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing tonen aan dat het financiële beeld van onze gemeente voldoende is. Alleen het structurele exploitatiesaldo staat nog onder druk. Vanaf 2022 zijn aanvullende structurele bezuinigingen nodig om aan repressief toezicht te voldoen.

In het geblokkeerde deel van de algemene reserve is op dit moment € 2,719 miljoen gereserveerd voor risico's. Op basis van een actualisatie van de risico's voor 2020 stellen we voor het weerstandsvermogen bij te stellen naar € 2,660 miljoen. Een bijstelling van € 59.000.

Daarnaast maken we melding van enkele substantiële risico's waarvoor nu nog geen risicobedrag kan worden opgenomen in het weerstandsvermogen, maar die in de toekomst wel een risico kunnen vormen voor een sluitende begroting. De grootte van deze risico's kan pas nauwkeurig bepaald worden als er keuzes zijn gemaakt over wat we wel en niet gaan doen en er besluitvorming  is geweest over de te volgen koers. Het gaat dus om risico's die pas goed te kwantificeren zijn als het beleid is vastgesteld.
Voorbeelden hiervan zijn de ontwikkeling van het IHP (het onderhoud van de scholen, het Duurzaam Meerjarenonderhoudsplan), het accommodatiebeleid, de Strategische Opgaven waaronder duurzaamheid en kerngericht werken en de uitvoering van de raadsmoties met betrekking tot woningbehoefte en stimulering lokale economie.

Tot slot onze financieringsbehoefte. We gaan ervan uit dat we in 2020 geen langlopende geldleningen hoeven aan te trekken.

Hondenbelasting
In de nu voorliggende begroting zijn de tarieven voor de hondenbelasting gehandhaafd op het niveau van 2019. Er is geen indexering toegepast.

Reserves en voorzieningen
Voor het meerjarig verloop verwijzen we naar het totaaloverzicht van alle reserves en voorzieningen in de financiële begroting. Ook nemen we in de programma's Inwonerszaken, Ruimte en Bedrijfsvoering  een meerjarig overzicht op met reserves die horen bij dat programma.