Aan de gemeenteraad,

Inleiding
Complexe maatschappelijke opgaven, grote tekorten op het sociaal domein, de ontwikkelingen rondom de cao, veranderende bestuurskrachten en een demissionair college. Het opstellen van de begroting voor 2020 is een grote opgave geweest; zowel financieel, bestuurlijk als inhoudelijk. De begroting 2020 is de financiële uitwerking van het coalitieakkoord ‘Samen, proactief en kerngericht!’ voor de periode 2018 - 2022 en de kadernota 2020. Net als de kadernota 2020 is deze begroting een opstap naar een nieuwe vorm voor de begroting. Beknopter en meer strategisch. De begroting gaat over het geheel van onze inzet als gemeente en het bedrag dat we daar jaarlijks aan besteden. In deze begroting presenteren we de uitwerking van onze ambities in zes strategische opgaven. De focus ligt op wat de gemeente Buren wil gaan bereiken en doen in 2020. Ook geven we een doorkijk naar de komende jaren. De begroting vormt de start van de dialoog met onze omgeving over ons beleid. Bijvoorbeeld door het kerngericht werken verder uit te rollen en input op te halen bij onze inwoners.
Niet alleen voor ons was het opstellen van de begroting een uitdagende opgave. Vele andere gemeenten staan voor deze uitdaging. Dit benadrukt het belang van samenwerken met andere gemeenten, binnen en buiten onze regio. Krachten en kennis bundelen om onze bestuurskracht te versterken en als zelfstandige gemeente onze maatschappelijke opgaven te kunnen volbrengen. De strategische opgave ‘Samen sterk in de regio’ die u ons als raad hebt meegegeven, is daarom een verbindende schakel in alle strategische opgaven en sluit aan bij de moties over meer grip op samenwerking die regio breed zijn aangenomen.
Voor u ligt de begroting 2020 met daarin een financieel meerjarenperspectief. Het is een tijd van verandering.  

Opzet en doel
In  de begroting staan de strategische opgaven van de gemeente vertaald in beleid; meerjarige doelstellingen in speerpunten en doelen voor 2020 met de te behalen prestaties. Ook geven we weer wat onze basistaken zijn en wat deze inhouden. Bij de te realiseren (beleids-)doelstellingen beschrijven we wat het allemaal mag kosten en wat we aan inkomsten verwachten met als doel om tot  een sluitend begrotingsvoorstel te kunnen komen.

Ontwikkeling van de gemeente
De raad heeft in het voorjaar van 2017 de richting gekozen om een zelfstandige gemeente te blijven. De uitgangspunten hiervan dienen als basis en uitgangspunt voor de opzet van deze begroting: “Buren blijft zich de komende jaren ontwikkelen vanuit het perspectief van een zelfstandige gemeente. We zoeken samenwerking op die terreinen die voordeel opleveren voor Buren, waarbij de kwetsbaarheid wordt verminderd, kosten worden verlaagd dan wel de kwaliteit wordt verhoogd.” Dit betekent dat we moeten investeren in onze organisatie; zowel op inhoud, kwaliteit en processen.
Binnen deze begroting kijken we naar twee richtingen die van invloed zijn op de manier waarop we deze keuze als een zelfstandige gemeente gaan vormgeven: de opgaven (strategische ontwikkelingen op inhoud en context) en de financiële ontwikkelingen die op ons afkomen.

Onze strategische opgaven
De laatste jaren zijn er veel extra taken en opgaven naar gemeenten gegaan. Ook de wereld om ons heen is veranderd door economische en technische ontwikkelingen en samenwerkingsbewegingen. Hierdoor zijn ook de eisen die aan gemeenten worden gesteld, en de opgaven waarvoor we ons gesteld zien, veranderd. Kunnen we deze aan als gemeente Buren? Hebben we nu en in de toekomst voldoende capaciteit, competenties en budget hiervoor? Om dit te kunnen aanpakken heeft de raad zes strategische opgaven geformuleerd voor de gemeente Buren. De volgende zes strategische opgaven zijn voor de gemeente Buren vastgesteld voor 2019-2022: Samen sterk in de regio, Kerngericht werken, Duurzaamheid, Visie op transformatie sociaal domein, Visie op dienstverlening en de Omgevingswet.
Het Rijk geeft aan dat een gemeente die zelfstandig wil blijven functioneren, een bestuurskrachtige gemeente moet zijn. Dit houdt in dat een gemeente het vermogen heeft om de wettelijke- en niet wettelijke taken uit te voeren en daarvoor de samenwerking opzoekt op bestuursniveau en de maatschappelijke relaties aangaat die nodig zijn. Er wordt gevraagd dat een gemeente enerzijds de strategische opgaven uitvoert die er liggen en anderzijds een goede dienstverlening heeft richting klanten. De boodschap vanuit het Rijk geeft aan dat we onze taken niet geheel zelfstandig hoeven uit te voeren om bestuurskrachtig te zijn. Andere gemeenten kunnen hier aan bijdragen. Gezien de grote opgaven waar we voor staan, kan het ook bijna niet meer anders om op meerdere schaalniveaus goede resultaten te behalen. Dit geeft meteen het verband weer tussen de strategische opgave ‘Samen sterk in de regio’ en de andere opgaven. Onze rol als overheid vraagt ook een ander soort dienstverlening; meer faciliterend en ruimte gevend aan input en initiatieven van externen. Minder regels, meer transparantie en efficiënter werken. We willen dichter bij de inwoners en ondernemers opereren. Mensen de ondersteuning en zorg geven die ze nodig hebben, maar waarbij ze zoveel mogelijk zelf doen met hun omgeving. Inzetten op preventie en als gemeente zo vroeg mogelijk signalen oppikken. In de kernen en dichter bij de inwoner werken kan daaraan bijdragen. We willen het kerngericht werken dan ook verder ontwikkelen met een uitvoeringsplan.
Dit betekent, gezien de opgaven die op ons afkomen, dat we als organisatie sterk in de kern (bedrijfsvoering en kwaliteit) moeten zijn, willen we een goed functionerende zelfstandige gemeente blijven die de strategische opgaven kan uitvoeren. Onze strategische bestuurskundige, financiële en HRM-kant moeten goed op orde zijn om ervoor te zorgen dat we in de toekomst op de grote lijnen  kunnen sturen. Daarbij moeten ook onze financiën op orde zijn, waarbij we duidelijk zicht hebben op toekomstige ontwikkelingen.

Ontwikkeling gemeentelijke financiën
Uit deze begroting blijkt, dat we voor een grote financiële uitdaging staan de komende jaren. Met name het tekort in het sociaal domein, de cao-ontwikkelingen en de stijgende bijdrage aan gemeenschappelijke regelingen zorgen ervoor dat we op dit moment alle zeilen bij moeten zetten om de begroting 2020 sluitend te houden. Samen met de gemeenteraad hebben we de afgelopen maanden de mogelijkheden en onmogelijkheden van een sluitende begroting doorgenomen.
Ook hebben we tot in detail in de begroting gekeken naar posten waarop we kunnen bezuinigen. Door taken anders, meer integraal en samen te organiseren. Dit alles heeft tot de nu voorliggende begroting 2020 geleid. Deze begroting laat een positief begrotingssaldo in 2020 en 2021. Daarbij is de buffer voor onvoorziene omstandigheden klein. De jaren 2022 en 2023 tonen nog een negatief saldo.

Toekomstperspectief
Kijkend naar onze ambities, de verwachte financiële positie voor de komende jaren en de opgaven waar we voor staan, kunnen we concluderen dat we een uitdaging hebben om op een integrale wijze uitvoering te blijven geven aan de gestelde ambities. Een traject waarmee we al gestart zijn, door vanaf de kadernota het gesprek te voeren en mogelijkheden te verkennen. Om uitvoering te geven aan de wens van de gemeenteraad om zelfstandig te blijven, zetten we in op het versterken van onze basis en de kwaliteit van onze organisatie. Dit doen we onder andere door in te zetten op bestuursadviseurs en voorstellen nieuw beleid voor strategische adviseurs op het gebied van HRM, financiën en inkoop en extra ondersteuning voor de griffie. Een goede bestuurskracht is immers één van de belangrijkste voorwaarden om een zelfstandige gemeente te kunnen blijven. Dit behelst onder meer een goed toegeruste organisatie die de maatschappelijke en financiële opgaven in beeld kan brengen en daarop kan anticiperen.  

Het opstellen van de begroting 2020 was niet alleen een grote opgave. Het geeft ook weer dat er kansen zijn voor het veranderen van de toekomst. We kunnen wat betekenen voor de samenleving en de maatschappelijke opgaven waar we voor staan. Ook geeft het meer kansen voor samenwerking, we kunnen immers bijna niet meer zonder elkaar. De gemeenten krijgen een steeds grotere en belangrijkere functie in de samenleving.
We willen nog meer dienstverlenend zijn en inzetten op een ondernemersklimaat. De verduurzaming van onze gemeente blijft de komende jaren een hoge prioriteit houden. En in 2020 gaan we verder met Buren 625! We kijken naar deze ontwikkelingen als een mooie uitdaging.

College van burgemeester en wethouders